zona aşısı ne demek?

Zona Aşısı Hakkında Kapsamlı Bilgi

Zona, Varisella Zoster Virüsü (VZV) olarak da bilinen suçiçeği virüsünün yeniden aktivasyonu sonucu ortaya çıkan ağrılı bir döküntüdür. Suçiçeği geçiren herkes, virüsün sinir hücrelerinde uykuya geçmesi nedeniyle zona riski taşır. Zona aşısı, bu virüsün yeniden aktif hale gelmesini önlemeye veya zona semptomlarını hafifletmeye yardımcı olan bir aşıdır.

Giriş

Zona, genellikle tek taraflı ve sınırlı bir alanda görülen, ağrılı kabarcıklara neden olan bir enfeksiyondur. Yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha sık görülür. Zona aşısı, zona ve Postherpetik Nevralji (PHN) gibi komplikasyonları önlemede önemli bir rol oynar. PHN, zona döküntüsü geçtikten sonra aylarca veya yıllarca devam edebilen şiddetli sinir ağrısıdır.

Zona Aşısının Tarihçesi

İlk zona aşısı, Merck tarafından geliştirilen canlı atenüe bir aşı olan Zostavax idi. Zostavax, 2006 yılında FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından onaylandı. Ancak, Zostavax'ın etkinliği yaşla birlikte azalmakta ve bağışıklık süresi sınırlı kalmaktaydı.

Daha sonra, GlaxoSmithKline (GSK) tarafından geliştirilen rekombinant bir aşı olan Shingrix, 2017 yılında FDA tarafından onaylandı. Shingrix, Zostavax'a kıyasla daha yüksek etkinlik ve daha uzun süreli koruma sağlamaktadır.

Aşı Türleri

Günümüzde kullanılan iki ana zona aşısı türü bulunmaktadır:

• Shingrix (Rekombinant Zoster Aşısı): Shingrix, canlı virüs içermeyen bir aşıdır. Bu aşı, Varisella Zoster Virüsü'nün bir parçası olan bir proteini (glikoprotein E) ve bağışıklık sistemini uyarmak için bir adjuvanı içerir. İki doz halinde uygulanır ve genellikle 50 yaş ve üzeri yetişkinler için önerilir.
• Zostavax (Canlı Atenüe Zoster Aşısı): Zostavax, zayıflatılmış canlı Varisella Zoster Virüsü içerir. Tek doz halinde uygulanır ve Shingrix'in piyasaya sürülmesinden sonra kullanımı azalmıştır. Artık birçok ülkede kullanımı önerilmemektedir.

Aşının Etkinliği

Shingrix'in etkinliği oldukça yüksektir. Yapılan klinik çalışmalar, 50 yaş ve üzeri yetişkinlerde zona riskini %90'ın üzerinde azalttığını göstermiştir. Ayrıca, zona geliştiren kişilerde Postherpetik Nevralji riskini de önemli ölçüde azaltır. Shingrix'in koruyucu etkisi en az 7 yıl sürdüğü belirlenmiştir.

Zostavax'ın etkinliği ise Shingrix'e göre daha düşüktür. Zona riskini yaklaşık %51 oranında azaltır ve koruyucu etkisi zamanla azalır.

Kimler Aşı Olmalı?

• 50 Yaş ve Üzeri Yetişkinler: Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 50 yaş ve üzeri tüm yetişkinlerin Shingrix ile aşılanmasını önermektedir. Daha önce Zostavax aşısı olmuş kişiler de Shingrix aşısı olabilirler.
• Suçiçeği Geçirmiş Olanlar: Suçiçeği geçirmiş olan herkes zona riski taşıdığından, bu kişilerin zona aşısı olmaları önerilir.
• Bağışıklık Sistemi Zayıflamış Olanlar: Bağışıklık sistemi zayıflamış olan kişilerde zona riski daha yüksektir. Bu nedenle, doktorlarına danışarak zona aşısı olup olmamaları gerektiğini değerlendirmelidirler.

Kimler Aşı Olmamalı?

• Aşı İçeriğine Alerjisi Olanlar: Aşı içeriğine karşı ciddi alerjik reaksiyon öyküsü olan kişiler aşı olmamalıdır.
• Hamile veya Emziren Kadınlar: Hamile veya emziren kadınların zona aşısı olmadan önce doktorlarına danışmaları gerekmektedir.
• Aktif Zona Enfeksiyonu Olanlar: Aktif zona enfeksiyonu olan kişiler, enfeksiyon geçene kadar aşı olmamalıdır.
• Bazı Sağlık Sorunları Olanlar: Bağışıklık sistemini etkileyen bazı sağlık sorunları olan kişilerin aşı olmadan önce doktorlarına danışmaları gerekmektedir. Örneğin; Kanser tedavisi görenler, HIV enfeksiyonu olanlar veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullananlar.

Yan Etkiler

Zona aşıları genellikle güvenlidir, ancak bazı yan etkiler görülebilir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:

• Enjeksiyon Yerinde Ağrı, Kızarıklık veya Şişlik: Aşı yapılan bölgede hafif ağrı, kızarıklık veya şişlik görülebilir. Bu yan etkiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
• Yorgunluk: Aşıdan sonra yorgunluk hissi olabilir.
• Baş Ağrısı: Baş ağrısı da yaygın bir yan etkidir.
• Kas Ağrıları: Kas ağrıları da görülebilir.
• Ateş: Nadiren ateş görülebilir.

Bu yan etkiler genellikle hafiftir ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ciddi yan etkiler nadirdir.

Aşının Uygulanması

Shingrix aşısı, iki doz halinde uygulanır. İkinci doz, ilk dozdan 2 ila 6 ay sonra yapılır. Aşı kas içine (intramüsküler) enjekte edilir.

Maliyet

Zona aşısının maliyeti, aşı türüne ve sağlık sigortası kapsamına göre değişebilir. Sağlık sigortası olan kişiler için aşı maliyeti genellikle daha düşüktür. Sağlık Bakanlığı bu konuda bilgilendirme yapabilir.

Sonuç

Zona aşısı, zona ve Postherpetik Nevralji gibi komplikasyonları önlemede etkili bir yöntemdir. 50 yaş ve üzeri yetişkinlerin zona aşısı olmaları önerilir. Aşı hakkında daha fazla bilgi almak ve aşı olup olmama konusunda karar vermek için doktorunuza danışmanız önemlidir.